U voelt pijn aan de knie, heup of enkel na het wandelen, traplopen of tillen van zware spullen. U kunt er behoorlijk door beperkt zijn. Misschien voelt het gewricht gezwollen en warm aan nadat u het meer belast hebt? U vraagt zich af wat het kan zijn, waarom het niet weggaat en of het slijtage van het gewricht kan zijn. Heb ik artrose?
Een gewricht is de plek waar twee of meerdere botstukken samenkomen om te kunnen buigen, strekken of draaien. Waar deze botstukken bij elkaar komen en ten opzichte van elkaar bewegen, zit kraakbeen. Kraakbeen is een speciale vorm van bindweefsel, met een elastisch karakter, waardoor het een grote druk kan weerstaan, dit in tegenstelling tot botweefsel. Daarbij produceren de cellen in kraakbeen een vloeistof, een gelachtige tussenstof bestaande uit onder andere water, die de botstukken goed langs elkaar laat glijden tijdens het bewegen.
Bij beschadiging en dunner worden van het kraakbeen, waardoor het gewricht niet meer goed te belasten is, spreekt men van artrose, in de volksmond ‘slijtage’.
De symptomen van artrose
Artrose komt het meest voor bij de gewrichten die het meest belast worden zoals de knie, de heup, de enkel en voet, maar kan zich ook in andere gewrichten laten zien zoals de duim, schouder en de wervelkolom. Na het veertigste levensjaar wordt de kwaliteit van het kraakbeen minder.
Artrose komt vaker voor bij:
- Het toenemen van de leeftijd. Vaker bij vrouwen dan mannen.
- Mensen met overgewicht.
- Beroepen, sporten of bezigheden met een zwaardere belasting op de gewrichten, voor langere tijd.
- Wanneer artrose meer in de familie voorkomt.
- Soms komt artrose ook voor na een ongeval als het gewricht ernstig beschadigd is.
De symptomen waarmee men eerst te maken krijgt zijn:
- Pijn en gewrichtsstijfheid, met name aan het begin van de beweging, bijvoorbeeld bij het opstaan uit een stoel. Dit noemen we startstijfheid. De pijn kan lokaal in het gewricht zitten, maar bij de heup is dit vaak voelbaar in de liesstreek of in het bovenbeengebied. Als de schade nog licht is, wordt de pijn en stijfheid vaak minder naarmate het gewricht langer bewogen wordt. Is de beschadiging erger dan zal het meer een continu karakter krijgen, de pijn zal toenemen tijdens de dag en soms ook ’s nachts aanhouden.
- Ontstekingsverschijnselen zoals zwelling en een warm gewricht. Meestal wordt dit erger na een grotere belasting.
- Bij ernstigere schade kan het gewricht beperkt worden in de beweging.
Wat moet ik doen als ik denk artrose te hebben?
Als de klachten aanblijven is het raadzaam om naar een huisarts te gaan. De huisarts zal in de diagnose voornamelijk afgaan op de symptomen die u aangeeft. Een röntgenfoto geeft meestal geen meerwaarde omdat artrose niet altijd goed te zien is. Soms is er wel schade aan het kraakbeen te zien op de röntgenfoto, maar zijn er geen klachten. De pijn wordt namelijk vooral veroorzaakt door de irritatie en ontstekingsreactie in het gewricht en niet direct met de hoeveelheid schade.
Tips om bij artrose
- Blijf bewegen. Het gewricht moet ‘gesmeerd’ blijven worden. Dat betekent niet dat het gewricht geen rust nodig heeft. Vraag geen zware belasting van het gewricht. Fietsen, met het zadel in goede hoogte afgesteld, is goed voor de knieën, heupen en wervelkolom.
- Minder zwaar werk. Fysiek zwaar werk, waarbij het duidelijk is dat daardoor de pijn toeneemt, kan beter vervangen worden door minder zwaar werk of door aanpassingen te doen als meer rust inbouwen. Soms is het nodig helemaal ander werk op te pakken. Bespreek dit met uw werkgever of bedrijfsarts.
- Een stok, kruk of rollator gebruiken. Met een hulpmiddel is het makkelijker om gewrichten minder te belasten terwijl er toch bewogen wordt.
- Verminder het overgewicht. Overgewicht heeft een grote invloed op de gewrichten als heupen, knieën, enkels en voeten. Bij artrose is het raadzaam om af te vallen om het directe gewicht op de gewrichten te verminderen. Het is goed om daarvoor een leefstijlcoach of diëtist in te schakelen die u hierbij kan helpen.
- Verbeter uw conditie. Een goede kracht, stabiliteit, uithoudingsvermogen en coördinatie van uw spieren is goed om de gewrichten te ondersteunen en te ontlasten. Daarnaast zorgt een goede conditie voor een betere belastbaarheid van het lichaam. U kunt daarmee beter en sneller herstellen en raakt minder snel overbelast.
De schade aan het kraakbeen bij artrose is moeilijk te genezen. De pijn of ontstekingsreactie kan vaak met pijnstillers of ontstekingsremmers verminderd worden. Ook kunnen de klachten, met aanpassingen van zware belastingen en met oefeningen, vanzelf minder worden of helemaal verdwijnen. In sommige gevallen, wanneer er grote beperkingen door ontstaan en veel pijn is, kan operatief een gedeeltelijke of gehele prothese geplaatst worden. Een deel of het hele gewricht wordt vervangen door een ‘kunstgewricht’ bijvoorbeeld in de heup of knie.